ARTIKELS
INTERVIEW: Pinar Akbas
Wie is Pinar Akbas:
Pinar Akbas is verpleegster en heeft in het verleden een carrière gehad in de politiek, onder andere als kabinetsmedewerker voor Zuhal Demir. Als we haar twitter bio mogen geloven is Pinar ook ‘miss calamiteit’ en draait het leven rond ‘dino-koeken en boeken’. Er verschenen van haar reeds columns in De Morgen en in 2022 pronkte haar debuutroman ‘Niran en ik’ in menig boekenwinkels. Recent was ze ook te zien in de Canvasreeks ‘Wij, vrouwen’. In deze reeks wordt het portret geschetst van verschillende vrouwen en hun persoonlijk geleverde strijd voor vrouwenemancipatie.
BOEK: Niran en ik
'Niran en ik’ omschreef De Ceulaer als ‘een monument’ voor haar moeder. Een tedere en tegelijk moeilijke ode aan moederlief. Van idyllisch Anatolië katapulteert Akbas ons naar het landelijke Neerpelt waar haar gezin zijn wortels vestigt in de jaren ’70. ‘Niran en ik’ is een verhaal van lief en leed, ouderlijke spijt en patriarchale gewoontes. Maar het is bovenal het verhaal van 2 vrouwen die met het elan van een koorddanser constant balanceren tussen omarming of verwerping van traditie en dogma.
Haar boek heeft veel tumult veroorzaakt, maar zwijgen doet Pinar allerminst.
Pinar Akbas is verpleegster en heeft in het verleden een carrière gehad in de politiek, onder andere als kabinetsmedewerker voor Zuhal Demir. Als we haar twitter bio mogen geloven is Pinar ook ‘miss calamiteit’ en draait het leven rond ‘dino-koeken en boeken’. Er verschenen van haar reeds columns in De Morgen en in 2022 pronkte haar debuutroman ‘Niran en ik’ in menig boekenwinkels. Recent was ze ook te zien in de Canvasreeks ‘Wij, vrouwen’. In deze reeks wordt het portret geschetst van verschillende vrouwen en hun persoonlijk geleverde strijd voor vrouwenemancipatie.
BOEK: Niran en ik
'Niran en ik’ omschreef De Ceulaer als ‘een monument’ voor haar moeder. Een tedere en tegelijk moeilijke ode aan moederlief. Van idyllisch Anatolië katapulteert Akbas ons naar het landelijke Neerpelt waar haar gezin zijn wortels vestigt in de jaren ’70. ‘Niran en ik’ is een verhaal van lief en leed, ouderlijke spijt en patriarchale gewoontes. Maar het is bovenal het verhaal van 2 vrouwen die met het elan van een koorddanser constant balanceren tussen omarming of verwerping van traditie en dogma.
Haar boek heeft veel tumult veroorzaakt, maar zwijgen doet Pinar allerminst.
Pinar Akbas werkte mee aan de vierdelige Canvasreeks ‘Wij, vrouwen’
‘Mannen zijn streng voor ons, maar vrouwen zijn dat ook’
Hey Pinar, jij bent momenteel verpleegster en kruipt regelmatig in je pen. Je hebt onder andere columns geschreven voor De Morgen en opiniestukken voor Doorbraak. Een mens met veel talent, denk ik dan.
P: *lacht* Ik denk vooral een mens met ADHD.
Op je site staat dat je graag verhalen vertelt over vrouwen(rechten). Ook was je te zien in de Canvasreeks ‘Wij, vrouwen’. Een vierdelige reeks waar verschillende ervaringen van een resem vrouwen binnen de maatschappij worden weergegeven. Hoe was het om mee te werken aan zo een reeks?
P: Erg aangenaam, de programmamakers hebben de persoonlijke beleving erg gerespecteerd. Sommige mensen zijn nu eenmaal cameraschuw en moeten zich aanpassen aan zo een situatie. Beeld je in, dat is een klein studiootje met een camera waar jij naar moet spreken en je hoort enkel een stem die vragen stelt. We hebben ook voor de opnames voorgesprekken met de producers gehad om te zien of we op dezelfde lijn zaten, of we ook bereid waren om intieme ervaringen te delen. Dingen die je binnen je familie hebt meegemaakt bijvoorbeeld. Ook na de opnames hebben ze mij vaak gecontacteerd om nog toestemming te vragen over van alles. Is dat nog oké? Kunnen we dat zo monteren? Het was een samenwerking gebaseerd op vertrouwen. Wij, vrouwen was in de eerste plaats een historische reeks over het feminisme in België. Daaraan mogen deelnemen tussen al die andere feministes zoals de Dolle Mina’s was een eer voor mij!
Intieme thema's zoals het familiale kwamen tijdens de opnames aan bod. Heb je meteen ja gezegd toen je werd gevraagd?
Ik heb een autobiografisch boek geschreven, ‘Niran en ik’. Voordat ik aan het boek begon, heb ik aan mijn ouders gevraagd of ik carte blanche kreeg. Mag ik over alles schrijven? Over wat wij als gezin hebben meegemaakt? Ik heb hun zegen gekregen en die lijn doorgetrokken naar ‘Wij, vrouwen’. Voor elk interview dat ik geef over de Turkse gemeenschap en mijn opvoeding, pols ik regelmatig eens bij mijn ouders. Bij ‘Wij, vrouwen’ was dit ook het geval. Mama kan niet trotser zijn. De Ceulaer vertelde dat ik met het publiceren van mijn boek een monument heb geschreven voor mijn moeder. ‘Wij, vrouwen’ is in die zin ook voor haar.
Heeft je moeder alle afleveringen bekeken?
*lacht* Ik denk het niet. Het was ook zeer emotioneel. Wel heb ik een paar fragmenten laten zien waarbij ze toch wel op haar lippen moest bijten. Tv afzetten en theetje zetten, dacht ik dan.
Dienstmeid
In de reeks komen verschillende thema's aan bod zoals het rollenpatroon. Iets dat ook in je debuutroman ‘Niran en ik’ aan bod komt. Je gezin nestelt zich in de jaren 70’ in Limburg, gevolgd door patriarchale gewoontes die zich voordoen. Onder meer zo een verstikkend rollenpatroon. Wat hield dat in?
Dat begon al toen ik een meisje was. Rond mijn 7 á 8 jaar moest ik meehelpen in het huishouden. Van mijn broer, die 2 jaar ouder was, werd dat niet verwacht. Dat is niet zomaar je kamer gaan opruimen, dat is dienstmeid zijn. Als er bezoek komt, breng je theeservies. Als het theeglaasje leeg is, spring je meteen op om het opnieuw te vullen zonder te vragen of ze überhaupt nog een theetje lusten. Er wordt continue verwacht dat je ter beschikking staat van de volwassenen. Wij waren toen maar kinderen en hadden buiten moeten spelen.
Ook in je interview in De Morgen valt het woord ‘dienstmeid’. Dat is een vrij zwaar woord. Hoe ben je eigenlijk In het verweer gekomen tegen dat rollenpatroon?
Ik ben altijd in het verweer geweest. Protesteren, huilen en mijn ouders confronteren met hun hypocriet gedrag. Naar buiten toe was mijn vader de moderne man, maar in zijn gezin verwachtte hij dat de dames altijd zijn wenken bedienden. Idem voor mijn moeder. Zij gaf mij op een bepaalde leeftijd boeken van Duygu Asena, 1 van de grootste feministische Turkse auteurs. Waarom geef je mij die boeken? Wat moet ik daar nu van begrijpen? Het was alsof ze zei: lees het maar, maar die vrijheid ga je nooit krijgen. Het is pas op mijn 37ste dat wij rust hebben gevonden.
Wat was de reactie van je ouders op zo'n harde confrontatie?
Ik herinner mij dat mijn moeder zeer machteloos was. Ze vertelde mij dat ze wist dat veel zaken onrechtvaardig waren. Mijn vader was een beetje de dirigent. Hij zei niets, maar alles in zijn gedrag wees erop dat hij mijn moeder een slechte opvoeding voor zijn dochter verweet. Dat was bijna een stil verwijt, vertelde moeder vaak.
Misschien dat een boek als dat van Duygu onder je neus werd geschoven uit machteloosheid van je moeder.
Ja, absoluut. Nu begrijp ik haar ook. Ze heeft ook haar strijd geleverd in haar dorp in Anatolië. Zij wou aantonen dat het anders kon, maar dat ze tegelijk ook onder druk werd gezet. Ik denk dat ze zeer eenzaam is geweest toen. Zij was ook de enige vrouw die boeken las, die op de hoogte was van de politiek en de actualiteit, nu nog altijd trouwens.
Mijn moeder was een vrouw die toch wel een beetje een progressieve denkwijze had rond emancipatie en vrouwenrechten, maar heeft zich laten opslorpen door de gemeenschap. Beschouw het als een innerlijke verlamming, het wegvagen van je eigen persoonlijkheid. Ze mocht niet studeren omdat ze een meisje was, werd op haar elfde van de schoolbanken geplukt en moest meehelpen in het huishouden en op het land. Je kan zeggen dat dat normaal was in die tijd maar als je ziet hoe die honger naar kennis zich nu uit op haar 67ste dan weet je dat er een groot onrecht heeft plaatsgevonden. Enerzijds wilde ze een vrije opvoeding nastreven en de onafhankelijke geest van haar dochter stimuleren. Anderzijds werd haar verweten haar dochter een te vrije opvoeding te geven. De vrouwen die dit verweten, waren de personen die zo een rollenpatroon in stand hielden. De schandecultuur is eveneens een voorbeeld van het in stand houden van een patriarchaal systeem door vrouwen.
Het niet volgen van dat rollenpatroon, zorgde dat voor een besmetting van de naam van de familie?
Ja toch wel, de eer van vader en broer kon worden aangetast. Daar gaat het vooral over. Je moet maar niet té geëmancipeerd zijn. Ik ben laatst naar een begrafenis gegaan van vaderskant in Charleroi. In de jaren 80 kwamen die mensen vaak op bezoek bij ons. De mannen in dat huishouden vroegen zich af waarom mijn ouders mij lieten studeren, ik zou toch gaan trouwen? Zulke gesprekken werden boven ons hoofd gevoerd. Tot op de dag van vandaag kan ik die mensen niet vertrouwen.
Neerpelt, dat was geen typische mijncité, ik veronderstel dat je ook met Vlaamse meisjes omging. Die Turkse opvoeding is natuurlijk totaal anders dan die oer-Vlaamse opvoeding.
Ja tuurlijk, maar er waren toch wel wat Turkse families die controleerden.
We kwamen op de leeftijd van dorpsfuiven en festivals. Iets waar mijn broer naartoe ging. Ik wou dat ook doen en had vriendinnen die naar fuiven gingen. Voor mij betekende dat continue onderhandelen met mijn ouders, ik mocht gaan als mijn broer ook ging. Alsof mijn broer zich moest ontfermen over mijn eer. De Vlaamse meisjes, die waren natuurlijk enorm vrij.
In ‘Wij, vrouwen’ zeg je: “We hadden geen meneer de pastoor, maar wij hadden een hele gemeenschap die elkaars dochter viseren.” Dat lijkt onnoemelijk vermoeiend.
Dat was vermoeiend, deprimerend zelfs. Ik beschouw mij als een onafhankelijke vrije vrouw, maar als ik ergens naartoe ga en ik zit in gezelschap van vrouwen én mannen, dan zeg ik dat tot de dag van vandaag nog steeds aan mijn ouders. Mijn ouders zeggen dat ze dat dan niet hoeven te weten, dat ik vrij ben, maar dat zit in mij. Ik ben zo geconditioneerd. Heeft iemand mij gezien met een man? Met een glas wijn? Ik wilde vroeger alleen maar dansen. Ik droeg geen opzichtige kledij. In de jaren 90’ was dat de grunge stijl*lacht*. Mijn moeder had een kebabzaak en de volgende dag hoorde ze verhalen van Turkse klanten dat ik aan het dansen was met een jongen. Of dat ik een sigaret in de hand had. Er werd gerapporteerd, dat zorgde voor spanningen in ons gezin.
Hebben je opvoeding en de klassieke rollenpatronen enig invloed gehad op je studies?
Nee, studies waren zeer belangrijk. Dat was het paradoxale aan mijn opvoeding Enerzijds wou ze dat ik studeerde en dat ik een carrière achternaliep. Anderzijds moest ik mij ook onderwerpen aan verwachtingen van de Turkse gemeenschap. De perfecte dochter die een geschikte huwelijkskandidaat was.
Let op, ik wilde studeren in Nederland. In Maastricht of in Eindhoven, maar dat mocht niet. Ik moest in Hasselt studeren en pendelen met het openbaar vervoer, of studeren in Gent waar mijn broer zat.
Women stick with Women.
In het stuk van De Ceulaer zegt u “Ziet u vrouwen die elkaar steunen? Ik niet.” Dat is nogal triestig lijkt mij?
In mijn gemeenschap heb ik nooit vrouwen gezien die elkaar steunden, het was eenzaam. Ik ben getrouwd geweest met iemand uit mijn eigen gemeenschap. Dat huwelijk heeft slechts 8 maanden standgehouden. Het enige wat ik toen van die vrouwen hoorde was dat ik verwend werd door mijn moeder. Zij had me moeten voorbereiden op het huwelijk, klonk het. Vrouwen moeten de grieven en grillen van hun echtgenoot en schoonfamilie ondergaan. Dat was het woord dat ik altijd hoorde: ondergaan. Mijn moeder heeft bij mijn scheiding ook nooit kunnen uithuilen bij een vriendin over mijn verdriet, het verdriet van haar eigen dochter.
Vind je nu wel steun bij andere vrouwen, is dat nu anders?
Bij vrouwen uit mijn gemeenschap? Absoluut niet.
En buiten de gemeenschap?
Er zijn heel veel vrouwen die mij empathisch hebben opgevangen. Mijn beste vriendin heeft een Marokkaanse migratieachtergrond en begrijpt dat patriarchale in mijn opvoeding. Ze heeft gestudeerd en is onafhankelijk, maar iedereen wil haar zien trouwen en kinderen krijgen. Soms heb je mensen uit de Vlaamse gemeenschap die er een islam kwestie van willen maken, maar de Islam of eender welke religie staat los van het patriarchaat. Het gaat om een geestelijke onafhankelijkheid verwerven.
In ‘Wij, Vrouwen’ getuig je van vrouwen die je dik noemden en zelfs aanspoorden tot afvallen. Is dat puur patriarchaal?
Ik denk dat dat globaal gezien patriarchaal is. Vrouwen moeten in een bepaald keurslijf passen. Ik heb laatst een opiniestuk geschreven in De Morgen. Dat was een aanklacht tegen Frederik De Backer en het feit dat hij een vrouw op Twitter aan de schandpaal had genageld. De vrouw in kwestie had een doorzichtig bloesje aan en De Backer schreef: ik moet uw borsten niet zien. Maar wij moeten accepteren dat mannen hun hemdknoopjes op barsten staan door hun dikke buik? Omdat een vrouw een doorzichtig bloesje draagt, moet zij niet aan de schandpaal worden genageld. Hoeveel lezers bereikt De Backer wel niet met zijn columns? Dat verdiende die vrouw niet.
Turkse vrouwen zeiden dat ik dik was, of dat Ik was bijgekomen, of dat ik een verkeerd bloesje aan had. Het gaat erover dat vrouwen geconditioneerd worden om een bepaald lichaam na te streven. Dat heeft niets met cultuur te maken. Wel met het globaal patriarchaat. Mannen zijn streng voor ons, maar vrouwen zijn dat ook.
Een vleeskeuring door mannen én vrouwen.
Constant. Het is niet enkel de vleeskeuring, maar ook het gedrag. Hoe vaak ik niet heb ik gehoord dat ik ‘een moeilijke’ ben. Dat staat trouwens ook in mijn bio op twitter. *lacht* Ik dacht, laat ik er dan maar een geuzenaam van maken. Ik heb dat van vrouwen én mannen gehoord. Het is een continue strijd die je moet voeren eenmaal je uit de veilige 4 muren van je appartement stapt.
Hoe probeer jij dan persoonlijk een steun te zijn voor vrouwen?
*vastberaden* Door opiniestukken en boeken te schrijven. Een jonge vrouw met migratieachtergrond getuigde eens tegen mij zich onbegrepen te voelen door haar ouders. Dan zeg ik dat ik haar snap. Ik probeer jonge vrouwen bij te staan. Het is niet gemakkelijk om vrouw te zijn, het is wel gemakkelijk om te veroordelen, om streng te zijn voor onszelf en voor onze omgeving.
Ik loop soms ook wel in mijn eigen valkuilen, dan denk ik dat ik er fantastisch uitzie. De volgende dag voel ik mij de lelijkste, domste en dikste persoon die er maar bestaat. Het fundament voor een sterk en positief zelfbeeld komt uit je omgeving.
Beinvloed door normen in de maatschappij? Bepaalde schoonheidsidealen die worden opgelegd?
Je hebt nu die bodypositivity beweging. Maar Frederik De Backer of eender welke man die een vrouw schoffeert, maakt het ons niet makkelijker. Wij proberen een antwoord te bieden op de Beyoncé‘s en de Kim Kardashians van de wereld. Beyoncé mag dan wel zingen over feminisme, zij heeft geen cellulitis op haar dij. Ik bedoel maar, geef ook eens wat volslanke vrouwen een plaats in je clip. Zo maak je het ook geloofwaardiger. Anders creëer je hypes en toon je hoe vrouwen er moeten uitzien.
Ik was vorige week gaan shoppen en wou een jas kopen en paste een maat L. Ik ben al geconditioneerd om een L te nemen. Dat is nu toch een zak die je aanhebt, luidde het bij mijn moeder. Ik paste een M en die zat inderdaad veel beter. Dat is puur die conditionering: ik ben dik, dus grijp ik naar een grotere maat om mijn lelijke lichaam te verstoppen. Ik zie gelukkig nu ook veel vrouwen die tegen die conditionering in opstand komen.
#MeToo
Een hoop MeToo verhalen zijn laatste jaren de revue gepasseerd. Femme de la rue is helaas vandaag nog steeds brandend actueel. In ‘Wij, vrouwen’ getuig je lastiggevallen te zijn geweest aan de Overpoort (Gent). Iets wat je vaak meemaakt?
Ja, dat is wel ironisch. Mijn ouders die mij naar Gent sturen, onder het toeziend oog van mijn broer. Om uiteindelijk betast te worden aan mijn borsten. Mijn broer heeft mij toen uitgelachen. Dat zo een dingen gebeuren en dat ik het niet moet dramatiseren, klonk het.
Of mensen die die even hun broek naar beneden lieten zakken. Ook verbaal grensoverschrijdend gedrag passeerde de revue. Bijgekomen? Een losse trui aan om je buik te verdoezelen? Opmerkingen die ik kreeg van mannen, witte mannen vooral. Ik had ooit eens een vergadering met twee mannen. In een gesloten ruimte, waarbij de ene man zei: Hou jij ze maar vast bij haar armen, ik zal ze wel op tafel leggen... Heel ongepast. De dochter van die bedrijfsleider heeft het incident hierna geminimaliseerd. Mijn vader is zo, klonk het.
‘Woman stick with woman’, daar was niets van te bespeuren op dat moment?
Zelfs een vrouw in nood wordt niet geholpen door een vrouw. Ik kan op die momenten zeer moeilijk een vrouw vertrouwen.
Wat doet dat me je als je eigen broer je uitlacht om een incident als dat in de Overpoort?
Je bent onzeker. Heb ik het niet uitvergroot? Had die jongen toch wel mijn borst mogen vastpakken? Je voelt verdriet en eenzaamheid. Mijn broer die mijn baken van veiligheid moest zijn volgens mijn ouders en die dan toch die veiligheid niet kan garanderen.
Met welke soort visie vind je dat er moet opgetreden worden tegen zo een pertinent probleem?
We moeten daar transparant over kunnen praten zonder dat wij vrouwen angst hebben of gaan twijfelen aan onszelf. Als ik grensoverschrijdend gedrag ga melden, dan moet ik mij op mijn gemak voelen. Er mag geen veroordeling zijn. Dat kunnen we enkel creëren als we erover blijven praten. Bart De Pauw bijvoorbeeld, De Wever heeft dit onlangs geminimaliseerd. Mijn God, dacht ik. Waar zijn verenigingen als Rosa vzw dan? Waar is Het Instituut voor de Gelijkheid van Vrouwen en Mannen? Is dit een kwestie van choose your battles of is dit een verloren zaak? Maar ik zie wel hoop.
Hoop. Mooi om mee af te sluiten.
Zoals in Iran, je ziet daar mannen naast de vrouwen meestrijden voor gelijke rechten. Of neem de feminicides in Turkije, daar zie je ook mannen die zeggen: genoeg is genoeg!
Literatuur was belangrijk binnen jouw opvoeding. Je moeder las veel. Boeken waren misschien zelfs een rode draad in je reeds gepasseerde leven. Heb je een favoriet boek van een vrouwelijke auteur?
Donna Tartt - De Verborgen geschiedenis. Ik was zo enthousiast over de manier waarop zij schreef over studenten aan de universiteit, de verbondenheid, het vertrouwen maar dan het fragiele van vriendschap. Ook hoe één persoon in een machtspositie, de professor in deze, een groep kon beïnvloeden. Als we het boek naar de actualiteit herleiden, dan herkennen we ook een paar gelijkenissen met de Reuzegommers. Heb het boek nog een paar keer herlezen. Als je een favoriet boek herleest, dan ontdek je nieuwe zinnen. Dat is fijn.
Een ander boek is hetgeen van Duygu Asena - de vrouw heeft geen naam. De eerste keer dat ik het moest lezen van mijn moeder was ik 11. Ik begreep er geen knars van. Ik heb het later herlezen en toen begreep ik het, er zijn ook raakvlakken met mijn opvoeding natuurlijk. De vrouw heeft geen naam gaat over elke vrouw als je het breder bekijkt en is nu nog altijd actueel: opvoeding, rollenpatroon, carrière. De vrouw als zondebok, maar ook de vrouw als monument.
P: *lacht* Ik denk vooral een mens met ADHD.
Op je site staat dat je graag verhalen vertelt over vrouwen(rechten). Ook was je te zien in de Canvasreeks ‘Wij, vrouwen’. Een vierdelige reeks waar verschillende ervaringen van een resem vrouwen binnen de maatschappij worden weergegeven. Hoe was het om mee te werken aan zo een reeks?
P: Erg aangenaam, de programmamakers hebben de persoonlijke beleving erg gerespecteerd. Sommige mensen zijn nu eenmaal cameraschuw en moeten zich aanpassen aan zo een situatie. Beeld je in, dat is een klein studiootje met een camera waar jij naar moet spreken en je hoort enkel een stem die vragen stelt. We hebben ook voor de opnames voorgesprekken met de producers gehad om te zien of we op dezelfde lijn zaten, of we ook bereid waren om intieme ervaringen te delen. Dingen die je binnen je familie hebt meegemaakt bijvoorbeeld. Ook na de opnames hebben ze mij vaak gecontacteerd om nog toestemming te vragen over van alles. Is dat nog oké? Kunnen we dat zo monteren? Het was een samenwerking gebaseerd op vertrouwen. Wij, vrouwen was in de eerste plaats een historische reeks over het feminisme in België. Daaraan mogen deelnemen tussen al die andere feministes zoals de Dolle Mina’s was een eer voor mij!
Intieme thema's zoals het familiale kwamen tijdens de opnames aan bod. Heb je meteen ja gezegd toen je werd gevraagd?
Ik heb een autobiografisch boek geschreven, ‘Niran en ik’. Voordat ik aan het boek begon, heb ik aan mijn ouders gevraagd of ik carte blanche kreeg. Mag ik over alles schrijven? Over wat wij als gezin hebben meegemaakt? Ik heb hun zegen gekregen en die lijn doorgetrokken naar ‘Wij, vrouwen’. Voor elk interview dat ik geef over de Turkse gemeenschap en mijn opvoeding, pols ik regelmatig eens bij mijn ouders. Bij ‘Wij, vrouwen’ was dit ook het geval. Mama kan niet trotser zijn. De Ceulaer vertelde dat ik met het publiceren van mijn boek een monument heb geschreven voor mijn moeder. ‘Wij, vrouwen’ is in die zin ook voor haar.
Heeft je moeder alle afleveringen bekeken?
*lacht* Ik denk het niet. Het was ook zeer emotioneel. Wel heb ik een paar fragmenten laten zien waarbij ze toch wel op haar lippen moest bijten. Tv afzetten en theetje zetten, dacht ik dan.
Dienstmeid
In de reeks komen verschillende thema's aan bod zoals het rollenpatroon. Iets dat ook in je debuutroman ‘Niran en ik’ aan bod komt. Je gezin nestelt zich in de jaren 70’ in Limburg, gevolgd door patriarchale gewoontes die zich voordoen. Onder meer zo een verstikkend rollenpatroon. Wat hield dat in?
Dat begon al toen ik een meisje was. Rond mijn 7 á 8 jaar moest ik meehelpen in het huishouden. Van mijn broer, die 2 jaar ouder was, werd dat niet verwacht. Dat is niet zomaar je kamer gaan opruimen, dat is dienstmeid zijn. Als er bezoek komt, breng je theeservies. Als het theeglaasje leeg is, spring je meteen op om het opnieuw te vullen zonder te vragen of ze überhaupt nog een theetje lusten. Er wordt continue verwacht dat je ter beschikking staat van de volwassenen. Wij waren toen maar kinderen en hadden buiten moeten spelen.
Ook in je interview in De Morgen valt het woord ‘dienstmeid’. Dat is een vrij zwaar woord. Hoe ben je eigenlijk In het verweer gekomen tegen dat rollenpatroon?
Ik ben altijd in het verweer geweest. Protesteren, huilen en mijn ouders confronteren met hun hypocriet gedrag. Naar buiten toe was mijn vader de moderne man, maar in zijn gezin verwachtte hij dat de dames altijd zijn wenken bedienden. Idem voor mijn moeder. Zij gaf mij op een bepaalde leeftijd boeken van Duygu Asena, 1 van de grootste feministische Turkse auteurs. Waarom geef je mij die boeken? Wat moet ik daar nu van begrijpen? Het was alsof ze zei: lees het maar, maar die vrijheid ga je nooit krijgen. Het is pas op mijn 37ste dat wij rust hebben gevonden.
Wat was de reactie van je ouders op zo'n harde confrontatie?
Ik herinner mij dat mijn moeder zeer machteloos was. Ze vertelde mij dat ze wist dat veel zaken onrechtvaardig waren. Mijn vader was een beetje de dirigent. Hij zei niets, maar alles in zijn gedrag wees erop dat hij mijn moeder een slechte opvoeding voor zijn dochter verweet. Dat was bijna een stil verwijt, vertelde moeder vaak.
Misschien dat een boek als dat van Duygu onder je neus werd geschoven uit machteloosheid van je moeder.
Ja, absoluut. Nu begrijp ik haar ook. Ze heeft ook haar strijd geleverd in haar dorp in Anatolië. Zij wou aantonen dat het anders kon, maar dat ze tegelijk ook onder druk werd gezet. Ik denk dat ze zeer eenzaam is geweest toen. Zij was ook de enige vrouw die boeken las, die op de hoogte was van de politiek en de actualiteit, nu nog altijd trouwens.
Mijn moeder was een vrouw die toch wel een beetje een progressieve denkwijze had rond emancipatie en vrouwenrechten, maar heeft zich laten opslorpen door de gemeenschap. Beschouw het als een innerlijke verlamming, het wegvagen van je eigen persoonlijkheid. Ze mocht niet studeren omdat ze een meisje was, werd op haar elfde van de schoolbanken geplukt en moest meehelpen in het huishouden en op het land. Je kan zeggen dat dat normaal was in die tijd maar als je ziet hoe die honger naar kennis zich nu uit op haar 67ste dan weet je dat er een groot onrecht heeft plaatsgevonden. Enerzijds wilde ze een vrije opvoeding nastreven en de onafhankelijke geest van haar dochter stimuleren. Anderzijds werd haar verweten haar dochter een te vrije opvoeding te geven. De vrouwen die dit verweten, waren de personen die zo een rollenpatroon in stand hielden. De schandecultuur is eveneens een voorbeeld van het in stand houden van een patriarchaal systeem door vrouwen.
Het niet volgen van dat rollenpatroon, zorgde dat voor een besmetting van de naam van de familie?
Ja toch wel, de eer van vader en broer kon worden aangetast. Daar gaat het vooral over. Je moet maar niet té geëmancipeerd zijn. Ik ben laatst naar een begrafenis gegaan van vaderskant in Charleroi. In de jaren 80 kwamen die mensen vaak op bezoek bij ons. De mannen in dat huishouden vroegen zich af waarom mijn ouders mij lieten studeren, ik zou toch gaan trouwen? Zulke gesprekken werden boven ons hoofd gevoerd. Tot op de dag van vandaag kan ik die mensen niet vertrouwen.
Neerpelt, dat was geen typische mijncité, ik veronderstel dat je ook met Vlaamse meisjes omging. Die Turkse opvoeding is natuurlijk totaal anders dan die oer-Vlaamse opvoeding.
Ja tuurlijk, maar er waren toch wel wat Turkse families die controleerden.
We kwamen op de leeftijd van dorpsfuiven en festivals. Iets waar mijn broer naartoe ging. Ik wou dat ook doen en had vriendinnen die naar fuiven gingen. Voor mij betekende dat continue onderhandelen met mijn ouders, ik mocht gaan als mijn broer ook ging. Alsof mijn broer zich moest ontfermen over mijn eer. De Vlaamse meisjes, die waren natuurlijk enorm vrij.
In ‘Wij, vrouwen’ zeg je: “We hadden geen meneer de pastoor, maar wij hadden een hele gemeenschap die elkaars dochter viseren.” Dat lijkt onnoemelijk vermoeiend.
Dat was vermoeiend, deprimerend zelfs. Ik beschouw mij als een onafhankelijke vrije vrouw, maar als ik ergens naartoe ga en ik zit in gezelschap van vrouwen én mannen, dan zeg ik dat tot de dag van vandaag nog steeds aan mijn ouders. Mijn ouders zeggen dat ze dat dan niet hoeven te weten, dat ik vrij ben, maar dat zit in mij. Ik ben zo geconditioneerd. Heeft iemand mij gezien met een man? Met een glas wijn? Ik wilde vroeger alleen maar dansen. Ik droeg geen opzichtige kledij. In de jaren 90’ was dat de grunge stijl*lacht*. Mijn moeder had een kebabzaak en de volgende dag hoorde ze verhalen van Turkse klanten dat ik aan het dansen was met een jongen. Of dat ik een sigaret in de hand had. Er werd gerapporteerd, dat zorgde voor spanningen in ons gezin.
Hebben je opvoeding en de klassieke rollenpatronen enig invloed gehad op je studies?
Nee, studies waren zeer belangrijk. Dat was het paradoxale aan mijn opvoeding Enerzijds wou ze dat ik studeerde en dat ik een carrière achternaliep. Anderzijds moest ik mij ook onderwerpen aan verwachtingen van de Turkse gemeenschap. De perfecte dochter die een geschikte huwelijkskandidaat was.
Let op, ik wilde studeren in Nederland. In Maastricht of in Eindhoven, maar dat mocht niet. Ik moest in Hasselt studeren en pendelen met het openbaar vervoer, of studeren in Gent waar mijn broer zat.
Women stick with Women.
In het stuk van De Ceulaer zegt u “Ziet u vrouwen die elkaar steunen? Ik niet.” Dat is nogal triestig lijkt mij?
In mijn gemeenschap heb ik nooit vrouwen gezien die elkaar steunden, het was eenzaam. Ik ben getrouwd geweest met iemand uit mijn eigen gemeenschap. Dat huwelijk heeft slechts 8 maanden standgehouden. Het enige wat ik toen van die vrouwen hoorde was dat ik verwend werd door mijn moeder. Zij had me moeten voorbereiden op het huwelijk, klonk het. Vrouwen moeten de grieven en grillen van hun echtgenoot en schoonfamilie ondergaan. Dat was het woord dat ik altijd hoorde: ondergaan. Mijn moeder heeft bij mijn scheiding ook nooit kunnen uithuilen bij een vriendin over mijn verdriet, het verdriet van haar eigen dochter.
Vind je nu wel steun bij andere vrouwen, is dat nu anders?
Bij vrouwen uit mijn gemeenschap? Absoluut niet.
En buiten de gemeenschap?
Er zijn heel veel vrouwen die mij empathisch hebben opgevangen. Mijn beste vriendin heeft een Marokkaanse migratieachtergrond en begrijpt dat patriarchale in mijn opvoeding. Ze heeft gestudeerd en is onafhankelijk, maar iedereen wil haar zien trouwen en kinderen krijgen. Soms heb je mensen uit de Vlaamse gemeenschap die er een islam kwestie van willen maken, maar de Islam of eender welke religie staat los van het patriarchaat. Het gaat om een geestelijke onafhankelijkheid verwerven.
In ‘Wij, Vrouwen’ getuig je van vrouwen die je dik noemden en zelfs aanspoorden tot afvallen. Is dat puur patriarchaal?
Ik denk dat dat globaal gezien patriarchaal is. Vrouwen moeten in een bepaald keurslijf passen. Ik heb laatst een opiniestuk geschreven in De Morgen. Dat was een aanklacht tegen Frederik De Backer en het feit dat hij een vrouw op Twitter aan de schandpaal had genageld. De vrouw in kwestie had een doorzichtig bloesje aan en De Backer schreef: ik moet uw borsten niet zien. Maar wij moeten accepteren dat mannen hun hemdknoopjes op barsten staan door hun dikke buik? Omdat een vrouw een doorzichtig bloesje draagt, moet zij niet aan de schandpaal worden genageld. Hoeveel lezers bereikt De Backer wel niet met zijn columns? Dat verdiende die vrouw niet.
Turkse vrouwen zeiden dat ik dik was, of dat Ik was bijgekomen, of dat ik een verkeerd bloesje aan had. Het gaat erover dat vrouwen geconditioneerd worden om een bepaald lichaam na te streven. Dat heeft niets met cultuur te maken. Wel met het globaal patriarchaat. Mannen zijn streng voor ons, maar vrouwen zijn dat ook.
Een vleeskeuring door mannen én vrouwen.
Constant. Het is niet enkel de vleeskeuring, maar ook het gedrag. Hoe vaak ik niet heb ik gehoord dat ik ‘een moeilijke’ ben. Dat staat trouwens ook in mijn bio op twitter. *lacht* Ik dacht, laat ik er dan maar een geuzenaam van maken. Ik heb dat van vrouwen én mannen gehoord. Het is een continue strijd die je moet voeren eenmaal je uit de veilige 4 muren van je appartement stapt.
Hoe probeer jij dan persoonlijk een steun te zijn voor vrouwen?
*vastberaden* Door opiniestukken en boeken te schrijven. Een jonge vrouw met migratieachtergrond getuigde eens tegen mij zich onbegrepen te voelen door haar ouders. Dan zeg ik dat ik haar snap. Ik probeer jonge vrouwen bij te staan. Het is niet gemakkelijk om vrouw te zijn, het is wel gemakkelijk om te veroordelen, om streng te zijn voor onszelf en voor onze omgeving.
Ik loop soms ook wel in mijn eigen valkuilen, dan denk ik dat ik er fantastisch uitzie. De volgende dag voel ik mij de lelijkste, domste en dikste persoon die er maar bestaat. Het fundament voor een sterk en positief zelfbeeld komt uit je omgeving.
Beinvloed door normen in de maatschappij? Bepaalde schoonheidsidealen die worden opgelegd?
Je hebt nu die bodypositivity beweging. Maar Frederik De Backer of eender welke man die een vrouw schoffeert, maakt het ons niet makkelijker. Wij proberen een antwoord te bieden op de Beyoncé‘s en de Kim Kardashians van de wereld. Beyoncé mag dan wel zingen over feminisme, zij heeft geen cellulitis op haar dij. Ik bedoel maar, geef ook eens wat volslanke vrouwen een plaats in je clip. Zo maak je het ook geloofwaardiger. Anders creëer je hypes en toon je hoe vrouwen er moeten uitzien.
Ik was vorige week gaan shoppen en wou een jas kopen en paste een maat L. Ik ben al geconditioneerd om een L te nemen. Dat is nu toch een zak die je aanhebt, luidde het bij mijn moeder. Ik paste een M en die zat inderdaad veel beter. Dat is puur die conditionering: ik ben dik, dus grijp ik naar een grotere maat om mijn lelijke lichaam te verstoppen. Ik zie gelukkig nu ook veel vrouwen die tegen die conditionering in opstand komen.
#MeToo
Een hoop MeToo verhalen zijn laatste jaren de revue gepasseerd. Femme de la rue is helaas vandaag nog steeds brandend actueel. In ‘Wij, vrouwen’ getuig je lastiggevallen te zijn geweest aan de Overpoort (Gent). Iets wat je vaak meemaakt?
Ja, dat is wel ironisch. Mijn ouders die mij naar Gent sturen, onder het toeziend oog van mijn broer. Om uiteindelijk betast te worden aan mijn borsten. Mijn broer heeft mij toen uitgelachen. Dat zo een dingen gebeuren en dat ik het niet moet dramatiseren, klonk het.
Of mensen die die even hun broek naar beneden lieten zakken. Ook verbaal grensoverschrijdend gedrag passeerde de revue. Bijgekomen? Een losse trui aan om je buik te verdoezelen? Opmerkingen die ik kreeg van mannen, witte mannen vooral. Ik had ooit eens een vergadering met twee mannen. In een gesloten ruimte, waarbij de ene man zei: Hou jij ze maar vast bij haar armen, ik zal ze wel op tafel leggen... Heel ongepast. De dochter van die bedrijfsleider heeft het incident hierna geminimaliseerd. Mijn vader is zo, klonk het.
‘Woman stick with woman’, daar was niets van te bespeuren op dat moment?
Zelfs een vrouw in nood wordt niet geholpen door een vrouw. Ik kan op die momenten zeer moeilijk een vrouw vertrouwen.
Wat doet dat me je als je eigen broer je uitlacht om een incident als dat in de Overpoort?
Je bent onzeker. Heb ik het niet uitvergroot? Had die jongen toch wel mijn borst mogen vastpakken? Je voelt verdriet en eenzaamheid. Mijn broer die mijn baken van veiligheid moest zijn volgens mijn ouders en die dan toch die veiligheid niet kan garanderen.
Met welke soort visie vind je dat er moet opgetreden worden tegen zo een pertinent probleem?
We moeten daar transparant over kunnen praten zonder dat wij vrouwen angst hebben of gaan twijfelen aan onszelf. Als ik grensoverschrijdend gedrag ga melden, dan moet ik mij op mijn gemak voelen. Er mag geen veroordeling zijn. Dat kunnen we enkel creëren als we erover blijven praten. Bart De Pauw bijvoorbeeld, De Wever heeft dit onlangs geminimaliseerd. Mijn God, dacht ik. Waar zijn verenigingen als Rosa vzw dan? Waar is Het Instituut voor de Gelijkheid van Vrouwen en Mannen? Is dit een kwestie van choose your battles of is dit een verloren zaak? Maar ik zie wel hoop.
Hoop. Mooi om mee af te sluiten.
Zoals in Iran, je ziet daar mannen naast de vrouwen meestrijden voor gelijke rechten. Of neem de feminicides in Turkije, daar zie je ook mannen die zeggen: genoeg is genoeg!
Literatuur was belangrijk binnen jouw opvoeding. Je moeder las veel. Boeken waren misschien zelfs een rode draad in je reeds gepasseerde leven. Heb je een favoriet boek van een vrouwelijke auteur?
Donna Tartt - De Verborgen geschiedenis. Ik was zo enthousiast over de manier waarop zij schreef over studenten aan de universiteit, de verbondenheid, het vertrouwen maar dan het fragiele van vriendschap. Ook hoe één persoon in een machtspositie, de professor in deze, een groep kon beïnvloeden. Als we het boek naar de actualiteit herleiden, dan herkennen we ook een paar gelijkenissen met de Reuzegommers. Heb het boek nog een paar keer herlezen. Als je een favoriet boek herleest, dan ontdek je nieuwe zinnen. Dat is fijn.
Een ander boek is hetgeen van Duygu Asena - de vrouw heeft geen naam. De eerste keer dat ik het moest lezen van mijn moeder was ik 11. Ik begreep er geen knars van. Ik heb het later herlezen en toen begreep ik het, er zijn ook raakvlakken met mijn opvoeding natuurlijk. De vrouw heeft geen naam gaat over elke vrouw als je het breder bekijkt en is nu nog altijd actueel: opvoeding, rollenpatroon, carrière. De vrouw als zondebok, maar ook de vrouw als monument.
INFOGRAPHIC: ANTI-STRAATINTIMIDATIE
Ulrike Vangoethem
ARTIKEL: Meer dan woorden: seksuele intimidatie op straat aanpakken door middel van actie en belangenbehartiging
bron: vrijwilligerswerk.be
Auteur: Mégane Kagisha, Datum: 10 april 202
Brussel heeft enkele belangrijke stappen ondernomen om straatintimidatie aan te pakken. Mijn stelling is dat de initiatieven niet consequent effectief zijn geweest en dat er onvoldoende draagvlak is voor het diverse metropool.
Brussel heeft in de laatste jaren campagnes gelanceerd om het bewustzijn te vergroten en omstaanders aan te moedigen om in te grijpen bij (straat)intimidatie. Ze hebben ook wetten uitgevaardigd, zoals "Niet zonder mijn toestemming", een Brussels actieplan tegen seksuele intimidatie en geweld op openbare plaatsen & "Join the Fam", een Brusselse campagne die zich ook richt op het bestrijden van seksuele intimidatie en geweld op openbare plaatsen. Alsook is het nationale actieplan in België voor 2021 gericht op de bestrijding van gendergerelateerd geweld en omvat het een intersectionele aanpak die rekening houdt met de achtergrond van alle slachtoffers en tegemoetkomt aan de specifieke behoeften van de door het geweld getroffen burgers.
In het verleden lag de nadruk vooral op het binaire geslachtsmodel man-vrouw, en hoewel dat belangrijk is, was het niet genoeg. Er moet ook rekening worden gehouden met mensen die op grond van andere aspecten van hun identiteit gediscrimineerd worden, zoals ras, etniciteit, godsdienst, leeftijd, handicap of seksuele geaardheid. We moeten ervoor zorgen dat alle initiatieven of wetten om straatintimidatie aan te pakken voor iedereen gelden.
Een campagne die erop gericht is omstanders aan te moedigen om in te grijpen, kan bijvoorbeeld niet doeltreffend zijn voor iemand met een handicap die daartoe fysiek niet in staat is. En mensen zonder papieren of mensen die deel uitmaken van gemarginaliseerde gemeenschappen zullen wellicht minder snel aangifte doen voor pesterijen uit angst voor vergelding of discriminatie. Dit zijn belangrijke overwegingen waarmee rekening moet worden gehouden.
Hoewel ik hoop dat de recente initiatieven een positief effect kunnen hebben, moeten we de resultaten zien om het zeker te weten. Momenteel voelt het als slechts woorden op een papier en is er geen bewijs van actie.
Ik ben ook bezorgd dat ondanks alle initiatieven veel mensen nog steeds niet bereid zijn hun mond open te doen als ze geïntimideerd zijn.
Als iemand die nog nooit is geïntimideerd (op straat), ben ik daar dankbaar voor, maar tegelijkertijd weet ik niet wat ik precies moet doen als het toch gebeurt. Het is een enge gedachte, en helaas is het een realiteit voor velen in onze stad.
Volgens een onderzoek van safe.brussels doet minder dan een derde van de slachtoffers aangifte van discriminatie, seksuele intimidatie en psychologisch geweld. Dat is een groot probleem, en het suggereert dat er iets mis is of ontbreekt in de initiatieven, en er ontbreekt iets in de initiatieven als mensen zich niet gesterkt voelen om hun ervaringen te delen.
Om dit aan te pakken, denk ik dat we toegankelijke middelen nodig hebben die voor iedereen beschikbaar zijn, vooral voor degenen die tot gemarginaliseerde groepen behoren. Toegankelijke en cultureel gevoelige hulpbronnen, zoals hotlines, steungroepen of online hulpbronnen die informatie geven over hoe te reageren op seksuele intimidatie op straat, maar ook hoe toegang te krijgen tot juridische en medische hulp als dat nodig is. En deze middelen moeten op grote schaal onder de aandacht van het publiek worden gebracht. Dit kan worden bereikt door middel van openbare aankondigingen, sociale mediacampagnes en andere vormen van outreach. Op die manier kunnen personen die niet weten waar ze terecht kunnen, er gemakkelijk toegang tot krijgen.
Daarnaast moeten we de onderliggende maatschappelijke houdingen en overtuigingen aanpakken die bijdragen tot seksuele intimidatie op straat, waaronder racisme, seksisme en homofobie. Onderwijs- en bewustmakingscampagnes kunnen respect, empathie en instemming in de openbare ruimte helpen bevorderen.
Brussel heeft positieve stappen gezet om wetten en initiatieven meer intersectioneel te maken bij het aanpakken van seksuele intimidatie op straat, maar er is nog steeds behoefte aan toegankelijke middelen die rekening houden met de unieke ervaringen van gemarginaliseerde groepen. Ik denk dat het cruciaal is om de maatschappelijke attitudes en overtuigingen die bijdragen tot seksuele straatintimidatie aan te pakken en tegelijkertijd tastbare steun te bieden aan degenen die ermee te maken krijgen. Het nationale actieplan in België voor 2021 is een stap in de goede richting, maar we moeten blijven aandringen op verandering en de machthebbers verantwoordelijk houden om onze openbare ruimtes veilig te maken voor iedereen.
Bronnen:
https://safe.brussels/nl/safebrussels-publiceert-de-resultaten-van-haar-tweede-gewestelijke-enquete-die-peilt-naar-het
NAP (2021) Nationaal actieplan in de strijd tegen gendergerelateerd geweld 2021-2025 strategische pijlers en belangrijkste maatregelen.
https://jointhefam.brussels/nl#seksuele-intimidatie
https://www.brussel.be/niets-zonder-mijn-toestemming
https://www.vrijzinnigbrussel.be/zelf-meedoen/vrijwilligerswerk/
Auteurs: Mégane Kagisha, Damla Umutlu, Ulrike Vangoethem